Gazownia w Toruniu została uruchomiona 15 grudnia 1859 r. i jest najstarszym tego rodzaju zakładem na terenie Kujawsko-Pomorskiego (gazownia w Bydgoszczy powstała dziewięć miesięcy później). Pierwsze przymiarki do jej zbudowania miały jednak miejsce już w 1846 roku.

Zaprojektowanie obiektu powierzono dyrektorowi gazowni w Berlinie, A. Kuhnellowi. W 1848 roku przedstawił on magistratowi swoją wizję, w myśl której wytwórnia gazu miała zasilać 604 latarnie. Projekt nie przypadł jednak włodarzom Torunia do gustu. W 1852 roku Kuehnell przedstawił kolejny projekt, zamieniając w nim retorty żelazne na szamotowe.

Ostatecznie zdecydowano się na trzeci projekt zaproponowany przez berlińczyka dwa lata później. Gazownia stanęła na wolnym placu na rogu ulic Kopernika i Pod Krzywą Wieżą, w pobliżu średniowiecznych murów, blisko Bramy Starotoruńskiej, którędy wiodła główna droga z miasta na zachód (zanim zbudowano tzw. Łuk Cezara).

Koszt budowy wyniósł 77 tys. talarów. Przez prawie wiek działalności zakład silnie wrósł w pejzaż miasta widziany z drugiego brzegu Wisły.

Toruńska gazownia uruchomiona została 15 grudnia 1859 roku, jednak po raz pierwszy gaz popłynął do odbiorców dokładnie w Wigilię Bożego Narodzenia tego roku, niczym swoisty prezent świąteczny dla mieszkańców. W pierwszych miesiącach działania gaz w Toruniu docierał tylko do 112 odbiorców, w tym do zaledwie 60 latarni rozlokowanych głównie w centrum Starego, ale i Nowego Miasta.

Nowinkę przyjęto jednak w mieście entuzjastycznie. Już po roku nowe paliwo docierało aż do 800 indywidualnych odbiorców, nie licząc kolejnych latarni. Rozbudowa sieci obejmującej większość ówczesnej powierzchni miasta i stawianie kolejnych latarni zajęło jednak wiele następnych lat, w czasie których konieczne były nowe inwestycje.

Pierwszą z nich była budowa trzech zbiorników gazu przy ul. Franciszkańskiej, w pobliżu architektonicznej perły Torunia, gotyckiego kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Największy z nich i jedyny z obudową ceglaną (z 1860 roku) w początkach lat 90. XX wieku został przebudowany na… planetarium. Potem uruchomiono zakład filialny w dzielnicy Mokre położonej na północnym skraju miasta. Jednocześnie już w 1864 roku poprowadzono gazociąg mostem wiślanym do dworca kolejowego po drugiej stronie rzeki, w 1881 oświetlono gazem Jakubskie Przedmieście, a dwa lata później – Bydgoskie.

Od 1904 roku administracja gazowni mieściła się w nowo wzniesionym budynku przy placu Bankowym (obecnie Rapackiego) u wylotu dawnej Bramy Starotoruńskiej. W pobliżu mieściły się budynki techniczne, gospodarcze i skład węgla.

Okres międzywojenny przyniósł zmienną koniunkturę dla miejskich gazowni. Wraz z kryzysem gospodarczym w latach 20. XX wieku zapotrzebowanie na gaz spadło ze względu na postępującą elektryfikację. Usiłowano temu przeciwdziałać m.in. przez reklamę prasową zachęcającą do korzystania z gazu i kuszącą odbiorców niższymi taryfami. Organizowano ponadto akcje promocyjne w postaci pokazów dla restauratorów, piekarzy, cukierników czy gospodyń domowych, rozdawano druki informacyjne i ulotki. Rozbudowywano też w miarę możliwości sieć, a urządzenia w gazowniach modernizowano i wymieniano na nowe.

Dalsza rozbudowa sieci nastąpiła w latach 30. XX wieku, wymieniono też wówczas latarnie na nowy typ urządzeń z samozapalającymi automatami. Przed II wojną światową długość miejskich gazociągów wyniosła już 74 km, a liczba latarni ulicznych zasilanych gazem przekroczyła 1000. Dowóz coraz większych ilości węgla do gazowni ze stacji kolejowej Toruń Miasto przy pomocy specjalnych przyczep tramwajowych przestał jednak zdawać egzamin i stał się problemem wymuszającym dalszą modernizację.

W 1938 roku rozpoczęto budowę nowej gazowni na Jakubskim Przedmieściu, przy Szosie Lubickiej, z własną bocznicą kolejową od stacji Toruń Miasto. W czerwcu 1938 roku kamień węgielny pod budowę wmurował prezydent Torunia Leon Raszeja. Dokończenie inwestycji nastąpiło jednak dopiero w 1942 roku, w czasach okupacji niemieckiej. Zakład uruchomiono po wygaszeniu produkcji w starej gazowni. Wcześniej zamknięto kolejne obiekty na osiedlu Mokre, a także gazownię w leżącym po drugiej stronie Wisły miasteczku Podgórz (włączonym w 1936 roku w granice administracyjne Torunia).

Kolejnym ważnym momentem w dziejach toruńskiego gazownictwa było przejście miasta na oświetlenie elektryczne, co nastąpiło w roku 1968. Ledwie cztery lata później do miasta Kopernika dotarł gaz ziemny, co pod koniec lat 70. spowodowało zamknięcie ostatniej toruńskiej gazowni. Budynek przy Szosie Lubickiej, po modernizacji, do dziś pełni już wyłącznie funkcje administracyjne.