August Gorayski

Artur Gorayski, źródło: Biblioteka Narodowa w Warszawie, domena publiczna. Autor: zakład fotograficzny Adèle, Wiedeń/polona.pl Fot. Artur Gorayski, źródło: Biblioteka Narodowa w Warszawie, domena publiczna. Autor: zakład fotograficzny Adèle, Wiedeń/polona.pl
August Gorayski to postać znana w całej Galicji. Oprócz tego, że był politykiem i kierował wieloma ważnymi instytucjami, dał się także poznać jako pionier przemysłu naftowego. To właśnie działalność w tej dziedzinie była dla niego najważniejsza.

Urodził się 27 grudnia 1832 roku w Szebniach, w ówczesnym dystrykcie krośnieńskim w Galicji jako syn właściciela majątku Moderówka, Ludwika Gorayskiego i Ludwiki z Boguszów h. Półkozic. W młodym wieku August przebywał pod opieką matki w Wiedniu, gdzie jego starsi bracia pobierali nauki. Pobyt ten pozwolił im bezpiecznie przeżyć czas tzw. rzezi galicyjskiej w 1846 roku, podczas której zginął m.in. dziadek Augusta, Stanisław Bogusz. Następnie Gorayski uczył się w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Przed maturą zachorował na tyfus, co sprawiło, że zdawał ją z półrocznym opóźnieniem. Nie przeszkodziło mu to jednak w rozpoczęciu studiów prawniczych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Podczas czteroletnich studiów przez rok mieszkał w Wiedniu, lecz naukę ukończył w Krakowie, nie przystępując do doktoratu.
W roku 1860, za namową Władysława Czartoryskiego, zapoczątkował współpracę z utworzonym w Paryżu Biurem dla informacji Zachodu o sprawach polskich. Jego zadaniem było przygotowywanie sprawozdań o sytuacji na Węgrzech, dokąd w tym okresie często podróżował. Jego korespondencja spotykała się w Paryżu z dużym uznaniem.

W roku 1863 wziął udział w powstaniu styczniowym, uczestnicząc m.in. w bitwie pod Komorowem, gdzie jego oddział został jednak rozbity. Z powstania powrócił bez uszczerbku na zdrowiu. Przez kilka lat był właścicielem majątku Skotniki pod Krakowem, z którym nie wiązał jednak przyszłości. Podczas wizyty u Atanazego Benoe w Niegowici, poznał Marię Borowską h. Jastrzębiec, z którą w 1869 roku wziął ślub. Gorayscy osiedli w majątku rodziców Augusta w Moderówce koło Krosna, gdzie mieszkali do końca życia.
Właśnie to miejsce wpłynęło na zaangażowanie Gorayskiego w przemysł naftowy. Moderówka znajdowała się na niezwykle bogatych terenach roponośnych, dlatego Gorayski wkrótce zainteresował się potencjałem nowego surowca i zaczął poszerzać swoją wiedzę na ten temat. W niedługim czasie stał się specjalistą, którego rady zasięgali najwięksi przedsiębiorcy tacy jak William Henry Mac Garvey. Gorayski był obok Łukasiewicza jednym z pierwszych działaczy w przemyśle naftowym. To właśnie z wynalazcą lampy naftowej współtworzył pionierską organizację Towarzystwa Naftowego dla Opieki i Rozwoju Górnictwa w Gorlicach, a także publikował w jej organie prasowym „Górnik”. W późniejszym okresie kierował Galicyjskim Towarzystwem Magazynowym dla Produktów Naftowych, a w roku 1881 został wybrany prezesem Krajowego Towarzystwa Naftowego w Galicji, którym pozostawał aż do śmierci. Było to jedno z najbardziej wpływowych i najbogatszych stowarzyszeń przemysłowych w kraju. Praca na rzecz Towarzystwa sprawiała najwięcej satysfakcji, stąd też właśnie jej poświęcał najwięcej czasu. Gorayski należał także do Rady Naftowej oraz Krajowej Rady Górniczej.
Równolegle Gorayski angażował się w działalność polityczną. W 1876 roku został posłem na sejm galicyjski z ramienia partii konserwatywnej. Pozostawał nim aż do 1913 roku. Jego działania polityczne wspierał Kazimierz Badeni. W roku 1892 stał się dożywotnim członkiem Izby Wyższej Rady Państwa w Wiedniu, a w 1912 uzyskał tytuł Tajnego Radcy. W polityce Gorayski miał wielu przeciwników – szczególnie często atakowany był na łamach prasy ludowej.

Swoją ponadprzeciętną energię, pożytkował również poza polityką, pełniąc szereg rozmaitych funkcji, w różnych dziedzinach życia publicznego. Był jednym z założycieli Banku Krajowego Królestwa Galicji i Lodomerii, w którym przez lata piastował wysokie stanowiska kierownicze, łącznie z prezesurą. Był także zastępcą dyrektora Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie, prezesem Wydziału okręgowego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego we Lwowie, wiceprezesem oddziału krakowskiego Towarzystwa Rolniczego, a także prezesem Rady Nadzorczej Towarzystwa dla Handlu, Przemysłu i Rolnictwa.
Gorayski był także mocno związany z Krosnem. W 1888 roku został wybrany na prezesa tamtejszej Rady Powiatowej, którym pozostawał aż do 1913 roku. Za jego kadencji powstał m.in. nowy budynek, w którym do dziś urzędują władze miasta.

Na przełomie lat 80. i 90. XIX wieku działał na rzecz rozwoju krośnieńskiego przemysłu tkackiego – wówczas powstały m.in. Towarzystwo Tkackie „Prządka” i Spółka Tkacka w Krośnie. Wraz z przystąpieniem spółki do Pierwszego Galicyjskiego Towarzystwa dla Przemysłu Tkackiego, rozpoczęto budowę tkalni mechanicznej, tzw. fabryki blichu i apretury, zakończoną w 1892 roku. W mieście działała też Krajowa Szkoła Tkacka, której Gorayski był kuratorem. Starania Gorayskiego, aby ożywić tę gałąź przemysłu, nie przyniosły jednak oczekiwanych rezultatów. Niezależnie od tego, uzyskał on tytuł honorowego obywatela Krosna.
Do końca swojej aktywności zawodowej zachował energię i cieszył się stosunkowo dobrym zdrowiem. Jeszcze w maju 1914 roku Gorayscy zorganizowali w Szebniach i Moderówce uroczyste obchody rocznicy ustanowienia Konstytucji 3. Maja, podczas których ludność wsi podziękowała im za wieloletni trud ponoszony na rzecz poprawy warunków bytowych lokalnej społeczności.

Gdy w 1914 roku rozpoczęła się wojna, Gorayscy zostali zmuszeni do wyjazdu z Moderówki. W trakcie tej ucieczki Maria Gorayska zachorowała, a następnie zmarła. Po pewnym czasie również obłożnie chory August Gorayski został przywieziony do Jasła, w którym zmarł 21 marca 1915 roku. Został pochowany w Szebniach.
PL EN
Ustawienia prywatności
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Aby uzyskać więcej informacji i spersonalizować swoje preferencje, kliknij „Ustawienia”. W każdej chwili możesz zmienić swoje preferencje, a także cofnąć zgodę na używanie plików cookie na poniższej stronie.
Polityka prywatności
*Z wyjątkiem niezbędnych