data dodania: 13.04.2021

Edmund Łoziński

Edmund Łoziński, źródło: Strona internetowa Szkoły Podstawowej w Potoku, Autor: nieznany, 1901, ze zbiorów rodzinnych Fot. Edmund Łoziński, źródło: Strona internetowa Szkoły Podstawowej w Potoku, Autor: nieznany, 1901, ze zbiorów rodzinnych
Były powstaniec styczniowy Edmund Łoziński przebył długą drogę zanim osiadł w Galicji i zaczął interesować się przemysłem naftowym. Jednak to właśnie ostatnie kilkanaście lat życia sprawiło, że zapamiętano go jako człowieka, który przekuł swój spektakularny sukces przede wszystkim w niesienie pomocy innym.

Urodził się w 1837 roku we wsi Hubin na Wołyniu, ówcześnie w granicach guberni podlaskiej Królestwa Polskiego, jako syn właściciela dóbr Apollona Łozińskiego oraz Heleny z Żurakowskich. Edmund zdał maturę w gimnazjum w Kijowie, a następnie wyjechał na studia do Paryża, gdzie przebywał w latach 1857–1860. Tam, pod wpływem generała Ludwika Mierosławskiego, zaangażował się w konspirację.
Po powrocie na Wołyń, Łoziński wziął czynny udział w powstaniu 1863 roku, dołączając do partii Edmunda Różyckiego jako dowódca plutonu. Został aresztowany przez Austriaków na przełomie 1863/1864 roku. Jak donosił lipski dziennik „Ojczyzna” z 12 czerwca 1864 roku, Łoziński został skazany przez lwowski sąd na rok więzienia za udział w insurekcji. W sumie spędził w owianym złą sławą więzieniu Brygidki we Lwowie dwa lata, coraz bardziej podupadając na zdrowiu.

Po wyjściu na wolność o powrocie w rodzinne strony nie było mowy - w Królestwie Polskim groziło mu ponowne uwięzienie i konfiskata majątku, a na dodatek w 1871 roku został wyrokiem sądu wygnany z kraju. Łoziński postanowił zatem osiedlić się w Galicji, w wydzierżawionym majątku Łuczyce w powiecie przemyskim. Do nabycia Łuczyc gorąco namawiał go Jan Konrad hr. Załuski, z którego córką – Janiną, Łoziński wziął wkrótce ślub.
Przenosiny do Galicji nie zakończyły jednak problemów Łozińskiego z zaborcami. Istniało realne zagrożenie, że władze austriackie wydadzą go Rosjanom, dlatego zapadła decyzja o emigracji. Początkowo rodzina Łozińskich przebywała w Wiedniu, lecz szybko przeniosła się do Wenecji, gdzie spędziła 10 lat. Stały dochód zapewniały im pisane przez Łozińskiego artykuły do lokalnych gazet oraz wykonywane wspólnie przekłady popularnej literatury. Prawdziwie intratnym zajęciem okazał się dla Łozińskiego obrót obrazami. Udało mu się zgromadzić kolekcję około 100 płócien, przeważnie pędzla mistrzów szkoły włoskiej.

Po powrocie do Galicji pod koniec lat 70. XIX wieku Łoziński zakupił dwa majątki w pobliżu Krosna – Potok oraz Turaszówkę. Rodzina wraz z urodzonymi na emigracji dziećmi zamieszkała w potockim dworze, gdzie Łoziński umieścił również swoją bogatą kolekcję dzieł sztuki.
Utrzymanie Łozińskiemu zapewnił przede wszystkim prężnie rozwijający się przemysł naftowy. Zarówno Turaszówka, jak i Potok położone były na terenach roponośnych, co okazało się dla Łozińskiego bardzo dochodowe. W grudniu 1889 roku mianowano go jednym z dyrektorów nowopowstałej spółki udziałowej dla przemysłu naftowego, mającej za zadanie zrzeszać właścicieli kopalni, którzy łożyli kapitał oraz udostępniali tereny pod odwierty zewnętrznym przedsiębiorcom.

Pierwsze wiercenia na ziemiach Łozińskiego w Potoku zostały przeprowadzone przez barona Ludwika Greave z Wielkopolski oraz Jana Nepomucena Gniewosza na przełomie lat 1890 i 1891. Były one jednak stosunkowo płytkie i nie przyniosły znaczących rezultatów. W efekcie prawa do wydobycia zostały sprzedane Hanowerskiemu Galicyjskiemu Gwarectwu Naftowemu, którego pierwszy odwiert w sierpniu 1891 roku poskutkował ogromnym wybuchem gazu, o czym szeroko rozpisywała się prasa.
Każdy kolejny odwiert na tym terenie zapewniał jednak ogromne przepływy ropy, rzędu 100 ton na dobę. W krótkim czasie, dzięki wyrastającym jak grzyby po deszczu kopalniom, region znacznie ożywił się gospodarczo, a sam Łoziński zarobił na dzierżawie gruntów niemałą fortunę. W późniejszym okresie wyrażał jednak zaniepokojenie, że tak duży wkład w wydobycie ma kapitał zagraniczny.

Majątek zgromadzony dzięki przemysłowi naftowemu pozwolił Łozińskiemu na zaangażowanie w działalność społeczną. Dwór w Potoku stał się wkrótce miejscem spotkań lokalnych elit. Społeczność lokalna zawdzięczała Łozińskiemu rozwój oświaty. Podarował swój grunt pod budowę szkoły w Potoku, a na początku lat 90. XIX wieku w całości ufundował jednoklasową szkołę ludową w Turaszówce, której budynek służył mieszkańcom przez następne kilkadziesiąt lat.
Łoziński pomagał chłopom w trudnym czasie epidemii tyfusu. Wykorzystywał przy tym, nabyte jeszcze na emigracji, umiejętności w zakresie hydroterapii. Zaangażowany był również w pomoc potrzebującym – wspomagał budowę przytułku we Lwowie, a także stał na czele Lwowskiego Towarzystwa Opieki nad Weteranami 1863 roku. Łoziński bywał także patronem i sponsorem wynalazców, takich jak Jan Szczepanik czy Franciszek Rychnowski.

Aby wspierać działania tego ostatniego, wszedł w 1901 roku w spółkę z inżynierami Konradem Łozińskim (swoim synem) i Adamem Youngiem (swoim zięciem). Nie porzucił też pracy twórczej – pisał utwory satyryczne i publicystyczne, a także był współzałożycielem wydawanego od 1893 roku dziennika „Głos Narodu”. Dużą uwagę poświęcał wykształceniu dzieci oraz wspierał rozwój kultury fizycznej.
Z racji wielu pełnionych funkcji, Łoziński spędzał wiele czasu we Lwowie, gdzie posiadał willę o nazwie „Lubicz”, do której ostatecznie przeniósł swą kolekcję sztuki. Pod koniec życia jego nazwisko pojawiało się w prasie najczęściej w kontekście procesu sądowego związanego z lwowską fabryką wody sodowej „Zdrowie”, w radzie nadzorczej której Łoziński zasiadał (w latach 1901–1904 występował w charakterze świadka).

W tym czasie Edmund Łoziński zaczął poważnie chorować na serce, co ostatecznie doprowadziło do jego śmierci we Lwowie, 28 grudnia 1904 roku. Uroczystości pogrzebowe zgromadziły tłumy ludzi, zwłaszcza pod willą „Lubicz”. Po przewiezieniu ciała do Potoka, Edmund Łoziński został pochowany na cmentarzu parafialnym w Jedliczu.
Cookies

Serwis używa ciasteczek (cookies) – plików zapisywanych na dysku, w celu zapamiętywania informacji o korzystaniu z serwisu przez użytkownika (więcej). Użytkownik zawsze może skonfigurować cookies w ustawieniach swojej przeglądarki internetowej.