data dodania: 13.04.2021

Jan Nepomucen Gniewosz

Portret Jana Nepomucena Gniewosza, Franciszek Kostrzewski, akwarela na papierze, źródło: domena publiczna, Wikimedia Commons Fot. Portret Jana Nepomucena Gniewosza, Franciszek Kostrzewski, akwarela na papierze, źródło: domena publiczna, Wikimedia Commons
Wolfgang Jan Nepomucen z Oleksowa Gniewosz h. Rawicz przez większość życia znany był bardziej jako publicysta, malarz oraz weteran powstań narodowych. Kilkukrotnie próbował swoich sił jako przedsiębiorca, lecz jego wysiłki zostały nagrodzone dopiero pod koniec życia. Upragniony sukces osiągnięty w przemyśle naftowym pozwolił mu na prowadzenie działalności społecznej.

Urodził się 31 października 1826 roku we wsi Ponik w ówczesnym województwie krakowskim Królestwa Polskiego, jako syn drobnego szlachcica Franciszka Gniewosza oraz Wiktorii Teofili z Szokalskich. Po ukończeniu z wyróżnieniem gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu zaangażował się w działalność spiskową, z której powodu był ścigany przez władze pruskie. Aresztowany w 1846, spędził rok w więzieniu w Moabicie. Po jego opuszczeniu wziął czynny udział w powstaniu wielkopolskim.
Działalność patriotyczną przeplatał aktywnością gospodarczą. Założył w swej rodzinnej wsi dobrze prosperującą fabrykę maszyn, jednak już niedługo wrócił do służby sprawie narodowej - w 1863 roku dołączył do powstania styczniowego. Tym razem miało to bardziej poważne konsekwencje - po tym jak rodzinny dwór oraz fabryka w Poniku zostały spalone, a cały majątek skonfiskowany przez Rosjan, Gniewosz zbiegł najpierw do Francji, a następnie do Szwajcarii. Tam zajmował się m.in. produkcją drzewną.

Po powrocie z emigracji, wraz z rodziną przeniósł się do Galicji, gdzie objął kierownictwo hut szkła na Pokuciu. To właśnie wtedy usłyszał o rodzącym się przemyśle naftowym. W latach 70. XIX wieku postanowił osiąść w położonym w pobliżu terenów roponośnych Krośnie i spróbować swoich sił w wydobyciu. Niestety, ówczesne przedsięwzięcia Gniewosza nie przynosiły owoców – jego odwierty docierały jedynie do śladowych ilości ropy.
Niepowodzenia wynikające z tych nietrafionych inwestycji skłoniły go do przenosin do Lwowa. W stolicy Galicji dał się w poznać jako wydawca i dziennikarz. Na łamach swoich czasopism „Sztandar Polski” oraz „Strażnica Polska” zasłynął z ostrego języka, a jego teksty budziły wiele emocji, często doprowadzając do procesów sądowych. Nękany przez konfiskaty nakładów, w 1889 roku Gniewosz zdecydował się porzucić działalność wydawniczą i powrócić już na stałe do Krosna.

Już rok wcześniej na nowo zaangażował się w przemysł naftowy i wszedł w spółkę z wielkopolskim baronem Ludwikiem Graevem. Wspólnie rozpoczęli poszukiwania na terenach roponośnych w majątku Edmunda Łozińskiego w Potoku. W sierpniu 1891 roku pierwsze wytyczone przez Gniewosza wiercenie na tej ziemi zakończyło się spektakularnym zapłonem gazu, który wzbudził sensację na łamach prasy. „Kurier Lwowski” z 30 sierpnia donosił o „niesłychanym huku” słyszalnym w promieniu kilku kilometrów.
Choć Grave i Gniewosz nie byli już w tamtej chwili właścicielami praw do wydobycia w Potoku (sprzedali je w 1890 roku Hanowerskiemu Galicyjskiemu Gwarectwu Naftowemu), sukces zachęcił ich do dalszych poszukiwań m.in. w Turaszówce, Białobrzegach czy samym Krośnie. Kolejne wiercenia okazywały się owocne, dzięki czemu Gniewosz miał środki, aby skupić się na działalności społecznej - gorąco popierał m.in. inicjatywy budowy nowych szkół w okolicy.

Oprócz działalności w przemyśle wydobywczym, Jan Nepomucen Gniewosz ciągle pozostawał twórcą – był autorem tekstów publicystycznych, a także spełniał się jako malarz. Jan Nepomucen z Oleksowa Gniewosz zmarł 9 września 1892 roku w Krośnie. W ceremonii pogrzebowej udział wzięli tłumnie zgromadzeni mieszkańcy miasta oraz okolicznych wsi. W ostatniej drodze Geniewoszowi towarzyszyły liczne zastępy przedsiębiorców i pracowników reprezentujących przemysł naftowy.
Cookies

Serwis używa ciasteczek (cookies) – plików zapisywanych na dysku, w celu zapamiętywania informacji o korzystaniu z serwisu przez użytkownika (więcej). Użytkownik zawsze może skonfigurować cookies w ustawieniach swojej przeglądarki internetowej.